Ναταλία Κατσού
Σκηνοθέτις - Συγγραφέας
Η ιδέα του ήρωα φαίνεται ιδιαίτερα εύθραυστη σήμερα. Θεωρώ ότι πρόκειται για μία έννοια που ανανεώνεται σαν παλίμψηστο, ταυτόχρονα όμως διαβρώνεται. Σε μία εποχή πλήρους απ-αξίωσης, η σημασία των λέξεων Εξέγερση, Επανάσταση, Αγώνας έχει αλλοιωμένη σημασία, καθώς ο άξονας της προσοχής έχει μετατοπιστεί, έχει εξατομικευτεί πλήρως (customised). Στην εποχή μας, η Ιστορία (καλό είναι να) διαβάζεται ως ιστορία (κατά τον Ricoeur) και η θέση όπου στεκόμαστε κατά την ανάγνωση αναποδογυρίζει κεφάλαια και τόμους ολόκληρους. Πώς συνεχίζει η εγγραφή της ιστορίας ως συλλογικής αφήγησης στην εποχή της ψηφιακής και διαδικτυακής επικοινωνίας; Τι σημαίνει «σύγχρονη προοπτική» στην εξέταση της ιστορίας, στην επεξεργασία αυτού που θεωρείται κοινός τόπος, με συνείδηση της «υστερότητας» (όρος του φιλοσόφου Gerhard Richter), δηλαδή γνωρίζοντας ότι η αφήγηση έχει φτάσει στη δική μας σύγχρονη εποχή –η ιστορία έχει συμβεί;
Η εικονική πραγματικότητα και η συνάντηση μέσω μίας αόρατης πλατφόρμας, όπως αυτή του βιντεοπαιχνιδιού με γοητεύει απίστευτα, αλλά με τρομάζει. Τα μεμονωμένα φαντασιακά που βιώνουν μία πραγμάτωση μέσα από το παιχνίδι είναι μία τελετουργία ιερή –με αυτήν μεγαλώνουμε, με το παιχνίδι και με αυτήν ζούμε, με το θέατρο. Η έλλειψη όμως οποιασδήποτε φυσικής επαφής, η συνάθροιση δηλαδή πλασματικών χαρακτήρων χωρίς υλικό σώμα, η αφοσίωση σε κάποιους «ήρωες» (άβαταρ) χωρίς πρόσωπο οδηγεί τη σκέψη σε άλλο επίπεδο. Από καιρό ήθελα να εντάξω αυτό το σχεδόν υπερβατικό πεδίο και την ανάλογη τεχνολογία που το πραγματοποιεί στο έργο μου –χωρίς να φανταστώ ότι ο πλανήτης θα βιώσει απανωτά lockdown και θα αλληλεπιδρά μέσω οθονών. Άλλωστε σε πολλές παραστάσεις μου έχω χρησιμοποιήσει βιντεοπροβολές και ζωντανή διάδραση με αυτές. Ταυτόχρονα, με ενδιαφέρει η διαδικασία της γραφής ως πράξη θεατρική, ως πορεία που σχηματίζεται από το συμβάν της σκηνής, ως κείμενο που ζυμώνεται στην πρόβα –αυτή ήταν η τακτική του θεάτρου σε διάφορες περιόδους και η αποκοπή του συγγραφέα με ενοχλεί. Διαφωνώ δηλαδή, σε σημείο που εν προκειμένω, το έργο αποζητά τη δημιουργικότητα του σκηνοθέτη, προκαλεί τον θίασο να δουλέψει και να εξελίξει το κείμενο μέσα από αυτοσχεδιασμούς.
Η δομή είναι αποσπασματική και κινείται σε δύο άξονες: αφενός, σε κάποια επεισόδια εμπνευσμένα από τη ζωή κάποιων ιστορικών προσώπων όπως ο Ανδρέας Μιαούλης και η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, αφετέρου, στις παράλληλες ιστορίες έξι σύγχρονων προσώπων που ανιχνεύουν την ταυτότητά τους μέσω ενός video-game. Το παιχνίδι τους δίνει τη δυνατότητα να «γίνουν» κάποιες φιγούρες της Επανάστασης και να «ξαναγράψουν» την ιστορία. Το έργο χρησιμοποιεί και αμιγές υλικό από ιστορικές πηγές, ενώ προϋποθέτει τη χρήση τεχνολογίας (προβολή βίντεο με αλληλεπίδραση), και τεχνικές του θεάτρου σκιών. Η μέθοδος του μοντάζ και της αναδόμησης, η σωματικότητα και η ομαδική δουλειά ενός ensemble αποτελούν βασικούς άξονες της σκέψης μου.
Η συγγραφή του έργου ξεκίνησε ως πρόσκληση συμμετοχής στο Φεστιβάλ Αναλόγιο από την καλλιτεχνική διευθύντρια Σίσσυ Παπαθανασίου το 2019, για να παρουσιαστεί το κείμενο σε μορφή αναλογίου τον Σεπτέμβριο του 2021. Στο αρχικό στάδιο της συγγραφής αφιερώθηκα σε μελέτη και έρευνα των μορφών που συνδέονται με την Ύδρα και τις Σπέτσες, διότι πρόκειται για δύο νησιά που έπαιξαν καίριο ρόλο στην εκκίνηση αλλά και στην εξέλιξη του απελευθερωτικού αγώνα. Σε συνεργασία με τη διευθύντρια του Μουσείου της Ύδρας, κα Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου, μου προσφέρθηκε μία ερευνητική στέγη (research residency) στο Ιστορικό Αρχείο Ύδρας τον Ιούλιο του 2019, όπου και επικεντρώθηκα στη μορφή του Ανδρέα Μιαούλη. Μετά την προσωπική μου έρευνα, ακολούθησε μία περίοδος πρακτικής ανάπτυξης (R&D) με τους ηθοποιούς: Ειρήνη Βαλατσού, Σοφία Γαλανάκη, Πάνο Ζουρνατζίδη, Βασίλη Καραμπούλα, Σοφία Κουλέρα και Νίκο Παντελίδη. Τα αποτελέσματα αυτού παρουσιάστηκαν στο εργαστήριο (Writing Lab/Workshop) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αναλόγιο 2019, στις 22 Σεπτεμβρίου 2019 στο Θέατρο Σταθμός.1
Το κείμενο παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αναλόγιο 2021 σε σκηνοθεσία της Σοφίας Δερμιτζάκη στις 21 Σεπτεμβρίου 2021 στον Αύλειο Χώρο του Μουσείου Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Θόλου 5) με τους ηθοποιούς: Σπύρος Ασημένιος, Hλίας Γκογιάνος, Ευαγγελία Καπόγιαννη, Μαρία Μπρανίδου, Ζαχαρούλα Οικονόμου, Δημοσθένης Φίλιππας.
Σημειώσεις
1. Βλ. σχετικές πληροφορίες εδώ: https://analogiofestival.org/2019/gr/events/8/ και φωτογραφίες εδώ: https://www.facebook.com/natalie.katsou/media_set?set=a.2623726107725247&type=3.