Βίκυ Φίλιππα
Σκηνοθέτις - Χορογράφος
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γεννήθηκε στην Ιθάκη.
Ο Οδυσσέας του Ομήρου έφτασε αργοπορημένος στην Ιθάκη.
Έτσι δεν μπόρεσε να αποτρέψει τον σκληρό βασανισμό και τη δολοφονία του Ανδρούτσου, εκείνο το βράδυ της 5ης Ιουνίου του 1825, μπροστά στον ναό της Θεάς Αθηνάς Νίκης.
Το γιατί είχε φυλακιστεί, αν πράγματι είχε προδώσει την Επανάσταση, ποιοι ευθύνονται για τον θάνατό του, είναι ερωτήματα που δεν θα απαντηθούν σε αυτήν την παράσταση.
Τη στιγμή του θανάτου του όμως, μόνο σε αυτήν τη διάρκεια της στιγμής του στραγγαλισμού του, υφαίνεται ένα νήμα που διαπλέκει τον χρόνο και τον χώρο, μηχανεύοντας έτσι τον ιστό της ιστορικής μνήμης με ξέφτια και αλήθειες που απορρέουν από τον Μύθο. Οφείλουμε εκεί, να υποταχτούμε στη «Μεταφυσική» που διέπει την ηρωική Επανάσταση του 1821 και τα γεγονότα που ακολούθησαν, λουσμένοι στο φως ενός ειδυλλιακού τοπίου με φοίνικες, καρυάτιδες, λιμνοθάλασσες και ανύπαρκτες σπηλιές. Λουσμένοι στο φως μιας νύχτας... σπαρμένης μάγια, υπό τους ήχους των σπαθιών, των ύμνων, των υλακτών, των στεναγμών και των τουφεκιών που για τίποτα άλλο δεν πολέμησαν παρά για τη διάσωση του κυκλικού τρίπτυχου:
Ζωή - Έρωτας - Θάνατος και ξανά Ζωή.
Εξάλλου, αν κάτι αποτολμήθηκε –μέχρις εσχάτων– να διασωθεί από τους φιλέλληνες συμμάχους, εκείνα τα χρόνια που δέσποζε το ρεύμα του Ρομαντισμού, ήταν η ίδια η διάσωση της μεταφυσικής... Του μύθου... Του Έλληνα, ως σύμβολο του αρχαίου πνεύματος. Του αρχαίου Έλληνα Θεού, εραστή, πολεμιστή, φιλοσόφου και ποιητή.
Παρέθεσα κάποια αποσπάσματα από το έργο, πεπλεγμένα με την περίληψή του, με την επιλογή της λέξης πεπλεγμένα να μην είναι τυχαία, αλλά μάλλον συγκυριακή, δηλαδή στον τόπο και στον χρόνο.
Καθώς, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο μύθος –ήτοι η πλοκή της αρχαίας τραγωδίας– διακρίνεται σε απλό και πεπλεγμένο. Με τον απλό ή παθητικό μύθο να έχει ευθύγραμμη πλοκή, ενώ στον πεπλεγμένο η ολοκλήρωση της πράξης, που χαρακτηρίζει την τραγωδία, γίνεται με τη χρήση περιπέτειας, αναγνωρίσεως ή και των δύο. Η περιπέτεια στην οποία αναφέρεται ο Αριστοτέλης αποτελεί τη μετάβαση από την ευτυχία στη δυστυχία ή το αντίστροφο και η αναγνώριση ορίζει τη μετάβαση από την κατάσταση της άγνοιας στη γνώση.
Όλα αυτά τα χρησιμοποίησε ο Όμηρος πρώτος από όλους και σύμφωνα με τις απαιτήσεις της τέχνης. Και τα δύο, πράγματι, ποιήματά του τα σύνθεσε το ένα, την Ιλιάδα, ως ποίημα απλό και παθητικό, το άλλο, την Οδύσσεια, ως ποίημα περίπλοκο (από την αρχή ως το τέλος του είναι ποίημα αναγνωρίσεων) και ως ποίημα χαρακτήρων.
ΒUTOH
Το Cabaret 1825 είναι ένα έργο χαρακτήρων (ιστορικών και μυθικών), περιπέτειας και αναγνωρίσεων, μόνο που εδώ, στην περιπέτεια έχουμε μεταβολή από τον Θάνατο στην Ελευθερία.
Η σκηνοθεσία και η δραματουργία πλαισιώνονται με στοιχεία της Ιαπωνικής παραστατικής τέχνης του Butoh με παράλληλη προβολή οπτικού υλικού σε προτζέκτορα.
Tο κείμενο έχει προηχογραφηθεί από τους ηθοποιούς και έχει δεθεί με την πρωτότυπη μουσική σύνθεση και τα τραγούδια που γράφτηκαν αποκλειστικά για την παράσταση από τον συνθέτη Μικέ Σακελλίου. Για τον σκοπό αυτόν έχουν μελοποιηθεί στίχοι από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Διονύσιου Σολωμού και αποσπάσματα ποιημάτων των Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και Γεωργίου Ζαλoκώστα.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ στην επιλογή του χορού Butoh που είναι και το βασικό αντικείμενο ενασχόλησής μου, ως εκφραστικού μέσου για την απόδοση ενός έργου που αφορά το 1821, γνωρίζοντας πως μια τέτοια επιλογή εκ πρώτης ίσως ακούγεται παράταιρη ή μάλλον φαντάζει πειραματική.
Το Butoh ξεκίνησε στην Ιαπωνία μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Κυριολεκτικά γεννήθηκε από τα συντρίμμια του πολέμου. Ο βίαιος εκσυγχρονισμός και η εκβιομηχάνιση της Ιαπωνίας από τις ΗΠΑ προκάλεσαν ένα κλίμα σύγχυσης...
Η εισβολή της δυτικής κουλτούρας στην κοινωνία τις Ιαπωνίας, την τόσο δεμένη με την παράδοση, ήταν ισχυρό πλήγμα, ενώ προηγήθηκε ο τρόμος που προκλήθηκε από τις βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Πού πρέπει να φτάσει ο νους για να μην πληγεί η ταυτότητά του, η κουλτούρα του;
O πρώτος εκφραστής του Βutoh, ο Tatsumi Hijikata μαζί με τον άλλο μεγάλο εκφραστή τον Kazuo Ohno, αναζήτησαν αναπαράσταση σωματικών εκφράσεων απαλλαγμένων από πολιτιστικές αναφορές και ανοιχτή σε κάθε μεταμόρφωση. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη μιας φυσικής κατάστασης της ανθρωπότητας (σε αντίθεση με την πολιτισμικά καθορισμένη) που θα μπορούσε να επιτευχθεί και να εκφραστεί με κίνηση και που θα οδηγούσε σε μεγάλη ποικιλία αισθητικών αποτελεσμάτων.
Κάποια από τα θέματα και τεχνικές που χρησιμοποιούνται:
. Αρχέγονα μοτίβα και απελευθέρωση των ενστίκτων.
. Αναζήτηση ατομικής ή συλλογικής μνήμης.
. Χορός της ανάκλησης με εικόνες από το ασυνείδητο.
. Χρήση ταμπού θεμάτων: θάνατος, ερωτισμός, κίνηση σε αρχαϊκούς παλμούς.
. Ακραία ή παράλογα περιβάλλοντα. Φανταστικά τοπία.
. Αργή υπερ-ελεγχόμενη κίνηση ως θαμπή ανάμνηση μιας κίνησης σε ιλιγγιώδη ταχύτητα.
. Σχεδόν γυμνά σώματα βαμμένα εντελώς σε λευκό.
. Στρεβλώσεις στο σώμα και πρόσωπο.
. Εμβρυϊκές θέσεις.
. Παιχνιδιάρικη και γκροτέσκο εικόνα. Γελώντας με τον θάνατο, παίζοντας με το σκοτάδι.
. Χωρίς καθορισμένο στυλ: «Υπάρχουν τόσα στυλ butoh, όσα και οι χορογράφοι». (Hijikata).
. Μπορεί να είναι καθαρά εννοιολογικό χωρίς καμία κίνηση.
. Αισθητικά χαρακτηριστικά που έρχονται σε αντίθεση με τα δυτικά αρχέτυπα τελειότητας και ομορφιάς.
. Η τεχνική του χρησιμοποιεί μερικά αποκτήματα από την ιαπωνική παράδοση, όπως τον έλεγχο της ενέργειας, που μεταφράζεται σε έναν επίμονο ρυθμό (κοντά στο θέατρο Nôh) και έντονη εκφραστικότητα. Που θυμίζει τον χορό και τη σωματικότητα της αρχαίας τραγωδίας.
Ένας από τους πιο κοντινούς μαθητές του Hijikata είναι ο Ko Murobushi. Είναι υπεύθυνος για τη μεταφορά της πρακτικής στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1970 και την ίδρυση της ομάδας DARAIKUDAKAN. Συνδυάζουν το butoh με το θέατρο της σκληρότητας του Antonin Artaud σε μια σύζευξη ερωτικών εμμονών και σωματικών δοκιμασιών, που, όσοι γνωρίζουν το έργο του Γιάννη Σολδάτου, θα καταλάβουν την ταύτιση σε επίπεδο περιεχομένου.
Τι συνδέει τον χορό Butoh με την Επανάσταση του 1821;
Ο Πόλεμος.
Είναι το βασικό συνδετικό στοιχείο, με την Επανάσταση του 1821, που στα αγγλικά μεταφράζεται ως: War of Independence, δηλαδή Πόλεμος της Ανεξαρτησίας. Όπως αναφέρθηκε, ο χορός αυτός γεννήθηκε μέσα από τα συντρίμμια και τις εικόνες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Σύγκρουση Πολιτισμών.
Η πάλη μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Ανάμνηση - Ιστορική μνήμη.
ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ 1821 - ΕΡΩΤΑΣ - ΘΑΝΑΤΟΣ - ΖΩΗ - ΚΥΚΛΙΚΑ.
ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ - ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ - ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΕΙ.
ΜΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΕΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ - Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΔΕΝ ΞΕ-ΧΝΙΟΥΝΤΑΙ - ΜΟΝΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΠΛΑΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΖΟΝΤΑΙ.
ΤΟ ΒUTOH ΑΠΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΣΚΙΑΣ.
ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΗ ΒΑΡΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΣΚΙΕΣ ΚΙ ΕΚΕΙ ΕΠΕΜΒΑΙΝΕΙ Ο ΜΥΘΟΣ.
Σημειώσεις που καθοδήγησαν τη σκηνοθεσία της παράστασης:
ΤΟ ΒUTOH ΩΣ ΜΕΤΑ-ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ.
ΑΠΛΩΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ - ΣΤΡΑΓΓΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ - ΑΡΓΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ.
Ο ΜΥΘΟΣ ΜΠΛΕΚΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
ΤΙ ΕΧΕΙ ΓΡΑΨΕΙ ΤΟ 1821 ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ - ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΣΩΜΑ;
ΒΙΩΜΑ ΣΕ ΠΑΡΟΝΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟ. ΑΝΑΜΝΗΣΗ-ΜΝΗΜΗ.
ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ 1821 - ΕΡΩΤΑΣ - ΘΑΝΑΤΟΣ - ΖΩΗ - ΚΥΚΛΙΚΑ.
ΑΝΘΙΣΜΑ - ΜΑΡΑΖΩΜΑ - ΑΝΘΙΣΜΑ ΞΑΝΑ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ.
Γιάννης Σολδάτος: Ελεύθερος είναι μόνο αυτός που δεν υπήρξε.
Βίκυ Φίλιππα: Μόνο οι νεκροί μπορούν να χορέψουν.
Και το Σωτήριον έτος 2021 είναι εδώ και αποζητά τον εορτασμό του.