Σμαρώ Κώτσια
Θεατρολόγος - Κριτικός Θεάτρου
Το Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο ιδρύθηκε το 2005 και είναι από τους μακροβιότερους και πιο επιτυχημένους πολιτιστικούς θεσμούς της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στο πολιτισμικό τοπίο της χώρας. Υποστηρίζει τη γραφή, το θέατρο, τα γράμματα και τις τέχνες και συγχρόνως παρέχει οργανωμένο πλαίσιο για την πρώτη παρουσίαση έργων ανερχόμενων αλλά και δόκιμων θεατρικών συγγραφέων.
Η φετινή 18η διοργάνωση ήταν αφιερωμένη στην επέτειο του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Προκηρύχθηκε Παγκόσμιος Διαγωνισμός Συγγραφής Θεατρικού Έργου, μικρής φόρμας, με θέμα: «200 χρόνια Επανάσταση; Ξαναγράφοντας τους Ελληνικούς Μύθους Σήμερα»
Κατατέθηκαν 180 έργα από 12 χώρες: Ελλάδα, Βολιβία, Γερμανία, Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, Ελβετία, Η.Π.Α., Ινδία, Ιράν, Μεξικό, Μογγολία, Σλοβενία, Τσεχία. Επελέγησαν να βραβευτούν και να παρουσιαστούν έντεκα έργα στο πλαίσιο της διοργάνωσης που πραγματοποιήθηκε από 21 έως 28 Σεπτεμβρίου 2021, στον χώρο του Παλαιού Πανεπιστημίου στην Πλάκα.
Η «Ασύρματη σύνδεση», συμμετείχε εκτός συναγωνισμού. Το Φεστιβάλ είχε αναθέσει τη συγγραφή του, πριν δύο χρόνια, στη Ναταλία Κατσού, εν όψει του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 και στο πλαίσιο της artistic residency της συγγραφέως.
Τρία έργα που συμμετείχαν, προέρχονται από τον διεθνή χώρο και ασχολούνται με την ευρεία έννοια της επανάστασης. Η Laura Ivana Derpic, από τη Βολιβία, έγραψε το έργο «Εγώ η Πηνελόπη», από τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, η Eva Κamcevska έστειλε το έργο «Ένας αξέχαστος γάμος» και από την Τσεχία ο David Zabransky έγραψε το έργο «Οι κυρίαρχοι».
Η Επανάσταση δεν είναι μόνο μια πολιτική και κοινωνική πράξη που στοχεύει σε οποιαδήποτε αλλαγή, αλλά αναδεικνύεται και ως έννοια και υλικό που υπάρχει πίσω από κάθε πρωτοπορία, στις νέες επιτεύξεις και τεχνολογίες, τη διερεύνηση των πνευματικών οριζόντων, την καλλιέργεια ιδεολογιών και πεποιθήσεων, τη διάδοση κοινωνικοπολιτικών μηνυμάτων, την επαναδιαπραγμάτευση της γραφής, της αισθητικής και των καλλιτεχνικών ρευμάτων, τη δημιουργία νέων μύθων, την ανατροπή των παλαιών και τη μεταγραφή τους στο σήμερα. Η επανάσταση, ως κανάλι που αρδεύει από το παρελθόν, τροφοδοτεί και γονιμοποιεί το παρόν και εκβάλλει στο μέλλον την ελπίδα.
Θα επικεντρωθούμε στα οκτώ έργα που σχετίζονται με τον Μεγάλο Ξεσηκωμό και είναι γραμμένα από Έλληνες συγγραφείς.
Κύριος στόχος του Φεστιβάλ ήταν η σύγχρονη θεατρική γραφή να επαναδιαπραγματευτεί πρόσωπα και γεγονότα του Αγώνα του 1821 με πρωτότυπο, ανατρεπτικό και υπερβατικό τρόπο. Καταξιωμένοι και πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς να «συνομιλήσουν» με ηρωικές μορφές του 1821, να δημιουργήσουν καλειδοσκοπικούς συνειρμούς μεταξύ αγωνιστών και εμβληματικών μυθικών μορφών, να ατενίσουν το μέλλον προβάλλοντας σπαράγματα του παρελθόντος, να δώσουν νέα πνοή και νοήματα σε αυτήν την πρωτόγονη μορφή επανάστασης, στον παλαιό κόσμο των όπλων των κλεφτών και των αρματολών.
Η έντονη προσωπικότητα της Μαντώς Μαυρογένους εντυπωσιάζει τον Παναγιώτη Μέντη. Στο έργο του «Ένδοξη ένδεια», η Μαντώ, γενναία γυναίκα γεννημένη στην Τεργέστη και μεγαλωμένη σε μια εύπορη φαναριώτικη οικογένεια, κάνει την προσωπική της επανάσταση κατά των κοινωνικών συμβάσεων της εποχής. Διεκδικεί τον σεβασμό σαν ανεξάρτητη γυναίκα που παλεύει θυσιάζοντας τα πάντα για την ελευθερία της πατρίδας της και τον έρωτα της ζωής της. Δυστυχώς γεύεται μόνο την προδοσία σε προσωπικό επίπεδο και εισπράττει μόνο αχαριστία για την ενεργό συμμετοχή της στον ένοπλο αγώνα κατά των Τούρκων από την πολιτική ηγεσία της εποχής.
Ο Σάκης Σερέφας στο έργο του «Χέρια» δημιουργεί ένα homage. για τους ανώνυμους ήρωες του 1821. Ένας ορθοπεδικός γιατρός πρόκειται να συνταξιοδοτηθεί και δίνει μια αποχαιρετιστήρια διάλεξη με θέμα την προστασία των άνω άκρων από τις κακώσεις. Κατά τη διάρκεια της διάλεξης κάτι αλλάζει στη συμπεριφορά του ομιλητή. Κάνει όλο και πυκνότερα αναφορές στον Αγώνα του 1821 και στα χέρια ανώνυμων αγωνιστών. Τελικά αποκαλύπτεται, μέσα από ένα παραληρηματικό κρεσέντο λόγου και κινήσεων, ότι ο ομιλητής αφορμάται από μια προσωπική ιστορία που ίσως αφορά όλους μας.
Ο Μάνος Καρατζογιάννης μελετά τα απομνημονεύματα του Γιάννη Βλαχογιάννη και γράφει το έργο «Φύλακας μιας επανάστασης». Αναδύεται ο ιστοριοδίφης και συγγραφέας Βλαχογιάννης, ο οποίος εδραίωσε στη συλλογική μνήμη τον Αγώνα του 1821. Μέσα από τις διηγήσεις του ξεπροβάλλει η Ελλάδα, ως πηγή νοσταλγίας ή ως ιστορική σύνθεση, ζωντανεύοντας μορφές και γεγονότα μιας άλλης εποχής. Κυρίως, όμως, στο έργο του Βλαχογιάννη αναδεικνύεται η αξία της παιδείας ως βασικό στοιχείο κάθε δημοκρατικής πολιτείας.
Ο Λέανδρος Πολενάκης στο έργο του «Η τιμή του Αλή Πασά» διακωμωδεί με γλαφυρό τρόπο την «τιμή» και τα κατορθώματα του Αλή Πασά. Κριτικάρει την οικονομικοπολιτική δίνη στην οποία βρίσκονται οι σύγχρονοι Έλληνες και αποτίει φόρο τιμής στη μνήμη του καθηγητή της οικονομίας και ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ανδρέα Ανδρεάδη και του καραγκιοζοπαίχτη Γιάννη Μουρελάτου ή Γιάνναρου.
Με ένα «θέατρο εν θεάτρω» στο έργο «Ώρα Ελλάδος», η Στέλλα Ράπτη συνδέει τον απόηχο των γεγονότων επί βασιλείας του Όθωνα με το σήμερα. Ο Όθωνας και η Αμαλία, μετά την εκθρόνισή τους, το 1862, ζουν στα ανάκτορα του Μπάρμπεργκ, στη Βαυαρία. Κάθε μέρα, μεταξύ 18.00 μ.μ. και 20.00 μ.μ. είναι η ώρα Ελλάδος. Αυτό το διάστημα φορούν τις ελληνικές φορεσιές τους, μιλούν ελληνικά και με τη βοήθεια των αυλικών τους ξαναζωντανεύουν στιγμές και γεγονότα που έζησαν στην Ελλάδα, όπως έχουν εντυπωθεί στη μνήμη τους.
Η συνύπαρξη του Οδυσσέα Ανδρούτσου με τον ομηρικό Οδυσσέα σε μια μεταδραματική συνάντηση στο μεταμυθικό «Cabaret 1825» του Γιάννη Σολδάτου δημιουργεί μια νέα διαπραγμάτευση μύθων και γεγονότων. Το 1825 δολοφονείται ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, χρονιά που κορυφώνεται ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των Ελλήνων. Θα μπορούσε, άραγε, ο πολυμήχανος συνονόματος ήρωας του Ανδρούτσου να ενεργήσει ως απομηχανής θεός;
Στην «Πυξίδα» η Σοφία Καλογεράκη παρουσιάζει τη συνομιλία δυο εμβληματικών μορφών, της Μαντώς Μαυρογένους και του Προμηθέα. Η μία υπαρκτή, η τολμηρή αγωνίστρια του 1821 και θαρραλέα γυναίκα που πάλεψε για τα προσωπικά της θέλω ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας συνομιλεί με τη συγκλονιστική μορφή του Προμηθέα, του οποίου ο μύθος αποτελεί από τις αρχαιότερες αναφορές στην ιδέα της επανάστασης. Αυτός ο ιδεατός διάλογος προσπαθεί να χρησιμεύσει ως πυξίδα στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.
Η επανάσταση στα new media και στις νέες τεχνολογίες αντανακλάται στην «Ασύρματη σύνδεση» της Ναταλίας Κατσού. Στο έργο, ένα video game με ήρωες αγωνιστές του 1821 δίνει τη δυνατότητα σε έξι νεαρά άτομα, εντελώς άγνωστα μεταξύ τους, να συνυπάρξουν σε ένα επαναστατικό avatar αποτολμώντας πράξεις και συμπεριφορές που δεν θα επιχειρούσαν στην καθημερινότητά τους.
Συμπερασματικά, τα έργα αποτελούν ψηφίδες μιας Ελλάδας που αγωνίζεται, έστω και με «αυτοκαταστροφικά ολισθήματα» κάποιες φορές, να αποκτήσει οντότητα στον παγκόσμιο χάρτη ως ένα Ανεξάρτητο Εθνικό Κράτος διαφυλάσσοντας τη συλλογική μνήμη.